مفهوم کسر منتسب به جمعیت (paf) و سهم تاثیر بالقوه (pif) در اپیدمیولوژی: نامه به سردبیر

سردبیر محترم بیماری های مزمن و غیرواگیر اصلی ترین عوامل مرگ و میر و ناتوانی در دنیای امروز به شمار می روند. این بیماری ها دارای اهمیت بالایی بوده چرا که تاثیر عوامل مختلفی در آن ها ایجاد بیماری را ممکن می سازد و اساسا به خاطر ماهیت مزمن این بیماری ها یک علت مشخص نمی تواند ایجاد کننده بیماری های غیر واگیر باشد.1 همواره یک سیاستگزار با این سوال مواجه است که چه میزان از بار بیماری و یا شیوع آن قابل پیشگیری است. برای بررسی این سوال همواره اپیدمیولوژیست ها با مفهوم خطر قابل انتساب مواجه بوده اند، که دو بحث آن یعنی کسر منتسب به جمعیت (population attributable fraction) و سهم تاثیر بالقوه یا تعمیم یافته (potential impact fraction) در سال های اخیر بیشتر مورد توجه پژوهش گران در کشور قرار گرفته است. در سال 1953، levin برای اولین بار مفهوم جمله کسر منتسب به جمعیت را ارایه کرد. در واقع کسر منتسب جمعیتی شاخصی است به منظور برآورد خطر بیماری زایی یک عامل ایجاد کننده بیماری. همان گونه که گفته شد، بحثی که مورد توجه سیاستگزاران سلامت است، کاهش شیوع یک عامل خطر به صفر است و در عمل دست یابی به شیوع صفر با مداخله هایی در جمعیت امکان پذیر نیست، بنابراین کسر منتسب به جمعیت بیان می کند که اگر اثر عامل علیتی مانند x در جمعیت حذف (فرض محاسبه کسر منتسب به جمعیت رساندن شیوع یک عامل خطر به صفر است) شود، چه مقدار از بار بیماری y که عامل x یک عامل خطر اصلی در آن است در جمعیت کاهش خواهد یافت.2و3 سهم تاثیر بالقوه یا تعمیم یافته (pif) در سال 1980 توسط walter معرفی شد و در سال 1982، morgenstern و bursic این مفهوم را برای اندازه گیری جز منتسب به جمعیت گسترش  دادند که به طور کلی سهم تاثیر بالقوه (pif) عبارت است از کاهش کسری از بیماری که در نتیجه تغییر در وضع کنونی عامل خطر حاصل می آید، بدین معنی که اگر بتوانیم شیوع یک عامل خطر در حال حاضر را به سطحی که می خواهیم (سطحی که می تواند مورد نظر سیاستگزار و قابل اجرا باشد و نه کاهش به شیوع صفر تنها) کاهش دهیم شاهد چه میزان کاهش و یا اجتناب از خطر در بیماری خواهیم شد که عامل خطر در آن بیماری سهیم بوده است.4و5 بنابراین می توان گفت تفاوت های تفسیر آن ها و جابه جا به کار بردن این مفاهیم در مجلات علمی-پژوهشی کشور و نظر داوران در حوزه این مقالات بسیار عمیق می باشد که به طور عموم مباحث را جابه جا به کار برده و این ویژگی موجب رد یک مقاله می گردد، بنابراین داوران محترم مجلات علمی باید نظر تخصصی بیشتری در زمینه داوری مباحث گفته شده داشته باشند تا تولید علم حاصل از این مقالات بسیار سودمند و راهنمای سیاستگزاران سلامت باشد.